Koliek bij het paard

Geschreven door Samantha | 3 september 2024

Koliek is een verzamelnaam voor buikpijn die verschillende oorzaken kan hebben. Koliek is erg vervelend voor je paard. In dit artikel leggen we uit wat koliek is en hoe je het kunt voorkomen.

Wat is koliek?

Koliek is een verschijnsel waar veel paardeneigenaren voor vrezen. Koliek is een verzamelnaam voor buikpijn, die verschillende oorzaken kan hebben. De symptomen kunnen zeer verschillend zijn en zijn afhankelijk van de ernst en het temperament van het paard. Koudbloed paarden laten symptomen vaak wat minder goed zien dan warmbloedpaarden. Symptomen die gezien kunnen worden is een onrustig paard, weinig eetlust, steeds trappen of kijken naar de buik, flemen, vaak rollen en krabben met de voorbenen. Daarnaast kan er afwijkende (of geen) mest worden waargenomen en paarden die steeds de plashouding aannemen (zonder dat er urine komt). Ook kan het paard overmatig gaan zweten en in ernstige gevallen apathisch zijn.

Heb je het idee dat je paard koliek heeft? Wacht dan niet te lang met het contacteren van je dierenarts. Ook bij twijfel kun je het beste even overleggen met je dierenarts. Deze kan goed inschatten of het noodzakelijk is om langs te komen of dat er nog even afgewacht kan worden. Wat kan ik alvast zelf doen voor mijn paard? Door met het paard te gaan stappen, hou je het paard en de darmen in beweging en kan een eventuele verstopping verhelpen. Ga niet te ver van stal weg, aangezien het paard de behoefte kan hebben om te gaan liggen wanneer de koliek erger wordt.

Er zijn een aantal verschillende oorzaken die koliek kunnen veroorzaken:

Gaskoliek
Verstopping van de darm (bv. door zand)
Krampkoliek
Liggingsverandering van de darm

Gaskoliek

Teveel gas in de darmen kan heftige buikpijn veroorzaken. Gas kan (in overmaat) worden geproduceerd in de darm wanneer er teveel suiker opgenomen wordt. Voorjaarsgras bevat bijvoorbeeld veel suikers en kan problemen geven. Ook teveel krachtvoer kan gas in de darmen veroorzaken.

Een andere oorzaak van gas in de darmen is een gedeeltelijke blokkade van de darm als gevolg van een verstopping of een draaiing van de darm. Het gas kan dan niet worden afgevoerd naar het achterste darmkanaal en gaat zich ophopen. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak van de blokkade aan te pakken.

Verstopping van de darm

Zandkoliek

Wanneer paarden in een paddock of een relatief kale weide gehouden worden, is er een kans dat er zand of aarde wordt opgenomen tijdens het zoeken en eten van voedsel. Een kleine hoeveelheid zand kan niet zoveel kwaad. Wanneer het zand zich echter gaat ophopen, kan het tot verstoppingen leiden, het darmslijmvlies irriteren en op die manier koliek veroorzaken. Een gedeelte van het zand zal met de mest uitgedreven worden. Via een mestonderzoek kan dan ook worden vastgesteld of het paard zand opneemt.

Om zandopname te voorkomen is het belangrijk om paarden die in een paddock staan geen voer vanaf de grond te geven. Geef het hooi bijvoorbeeld in een grote plastic kuip of hang het op in een hooiruif. Helaas is het niet altijd te voorkomen dat paarden zand opnemen, bijvoorbeeld wanneer het gras in een weiland erg kort is. Het is dan verstandig af en toe de mest te onderzoeken en het paard te behandelen indien nodig. Er zijn verschillende producten beschikbaar die ingezet kunnen worden om zand uit te darmen te verwijderen en als ondersteuning gegeven kan worden, zoals Excellent Equi Psyllium Plus, Excellent Sand Exit, NAF Sand Gard of Synovium Sand Oil.

Andere oorzaak van verstopping

De darmen van het paard zijn op een aantal plekken wat nauwer dan de ‘normale’ darmdoorsnede. Door het eten van teveel bodembedekking, zoals stro, vlas of houtkrullen kunnen er proppen in de darm ontstaan die vastlopen in de smallere gedeeltes van de darm. Hierdoor kan de darmpassage worden geblokkeerd. Probeer de opname van bodembedekking daarom zoveel mogelijk te voorkomen.

Zorg er daarnaast voor dat er altijd voldoende drinkwater aanwezig is. Wanneer er onvoldoende drinkwater aanwezig is (zoals bijvoorbeeld een bevroren drinkbak) zal er water uit de darmen onttrokken worden en zal de passage van het voedsel door de darm bemoeilijkt worden.

Verstoppingen kunnen ook ontstaan wanneer het voedsel niet goed gekauwd wordt. Dit kan voorkomen bij bijvoorbeeld gebitsproblemen. Het is belangrijk het gebit van je paard regelmatig te laten behandelen. Vooral oudere paarden kunnen meer gebitsproblemen hebben.

Krampkoliek

Krampkoliek kan veroorzaakt worden door een verandering in het management. Verandering van voer of de overgang van hooi naar vers gras kan deze krampen veroorzaken. Een verandering van de hoeveelheid training of stress kunnen ook een oorzaak zijn. Daarnaast kan een heftige wormbesmetting ook zorgen voor krampkoliek.

Het is dus belangrijk erop te letten dat er niet teveel voedingsovergangen worden gemaakt of dat deze geleidelijk worden doorgevoerd. Wat betreft stress zijn er een aantal supplementen die gegeven kunnen worden, zoals de Excellent Stress-Mix, Zylkene Equine, Cavalor Take It Easy of Excellent No Stress Paste. Daarnaast is het belangrijk regelmatig een ontlastingsonderzoek te laten doen om te controleren of je paard een wormbesmetting heeft.

Liggingsveranderingen van de darm

De meest gevaarlijke vorm van koliek is diegene waarbij er een liggingsverandering van de darm is opgetreden. Een draaiing van de darm kan, afhankelijk van de ernst, de bloedvoorziening naar het darmpakket blokkeren waardoor een deel van de darm kan afsterven. Deze vorm van koliek kan levensbedreigend zijn voor het paard. Het is belangrijk om dan snel in te grijpen en het paard eventueel door te sturen voor een operatie.

Dierenartsbezoek

Wanneer je vermoed dat je paard last van koliek heeft, is het raadzaam niet te lang af te wachten voordat je contact met je dierenarts opneemt.
De dierenarts zal proberen de oorzaak van de koliek vast te stellen. Naast een algemeen onderzoek, kan het noodzakelijk zijn om een maagsonde in te brengen, een rectaal onderzoek te verrichten en eventueel bloedonderzoek en/of mestonderzoek te doen. Vaak zal medicatie worden toegediend en zullen de symptomen regelmatig geëvalueerd worden om te kijken of het paard opknapt. In sommige gevallen kan het nodig zijn het paard direct door te sturen naar een meer specialistische kliniek die ook operaties uit kan voeren.

Hoe kan ik koliek bij mijn paard voorkomen?

Er zijn dus verschillende maatregelen die genomen kunnen worden om de kans op koliek zo klein mogelijk te maken, samenvattend:

Regelmatige gebitscontrole om het gebit zo gezond mogelijk te houden, zodat het paard zijn voedsel goed kan kauwen.
Regelmatig mestonderzoek ter controle op parasitaire infecties.
Zorg altijd voor voldoende vers drinkwater.
Zorg voor voldoende en regelmatige beweging van je paard, dit houdt de darmperistaltiek op gang.
Probeer veranderingen in hoeveelheid van training geleidelijk door te voeren.
Indien je paard veel last heeft van stress of spanningen is het verstandig hier een supplement voor te gebruiken.
Voermanagement

Voermanagement

Pas op met voorjaarsgras dat veel suikers bevat. Probeer geleidelijk over te schakelen van winterrantsoen naar weidegang met voorjaarsgras. Wanneer je paard in de winter op stal staat kun je de uren weidegang in het voorjaar bijvoorbeeld geleidelijk aan opbouwen of een gedeelte van het weiland tijdelijk afzetten.
Wanneer het paard in een paddock staat, geef het hooi dan liever niet van de grond om zandopname te voorkomen. Voer het hooi uit een plastic kuip of in een hooiruif.
Laat het paard niet teveel grazen op een hele korte weide of voer voldoende bij, zodat de opname van zand/aarde beperkt wordt.
Gebruik een product dat zand uit de darmen kan verwijderen wanneer je paard ondanks aangepaste maatregelen toch zand opneemt.
Zorg ervoor dat het paard geen toegang heeft tot de opslag van krachtvoer, aangezien een overmaat van krachtvoer gaskoliek kan veroorzaken.
Voedingswisselingen moeten tot een minimum beperkt worden aangezien dit krampkoliek kan geven.
Probeer te voorkomen dat je paard bodembedekking gaat eten, door hem voldoende ruwvoer aan te bieden.